Η "ρηξη" στην Τέχνη
Βρέθηκα πρόσφατα στο Παρίσι, και πήγα στο Κέντρο Πομπιντού για να δω την έκθεση "Big Bang - Δημιουργία και Καταστροφή στην Τέχνη του 20ου Αιώνα". Ο πίνακας που βλέπουμε, ειναι το Peter Saul και φέρει τιτλο "Bewtiful & Stwong" (1971). "Bewtiful, δηλαδή "Πανέμορφη" (αλλά ειπωμένο με τραβηγμένο το "ew", που βεβαίοως δεν είναι και ο σωστός τρόπος γραφής της λέξης), ειναι η γυναικα, και τόχει και γραμμένο σε φωτοστέφανο που περιβάλλει τα πλούσια, άφρο της μαλλιά. "Stwong, δηλαδή "Δυνατός" (ειπωμένο και αυτό κάπως ναζιάρικα, όπως μιλούσε ας πουμε ο Ελμερ στον Μπάγκς Μπάνι!), είναι ο άνδρας, που τόχει και αυτός γραμμένος στο δικό του φωτοστέφανο. Από τα χαρακτηριστικά τους, πατημένη μύτη, μεγάλα και σαρκώδη χείλη, πυκνά και κατσαρά μαλλιά, νομίζω πως μπορεί κάποιος να υποθέσει πως ειναι και οι δύο μαύροι, αλλά αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Επίσης, ειναι εμφανές ότι ειναι αμφότεροι εσταυρωμένοι, και γυμνοί. Ο πίνακας αυτός του Saul ηταν στην πτέρυγα της συγκεκριμένης έκθεσης που ειχε τίτλο "Σέξ". Στην ίδια πτέρυγα υπήρχαν ακόμα εξαιρετικά έργα του Πικάσο (La Pisseuse, 1965), του Νταλί (Guillaume Tell, 1930), του Μπάλθους (Alice, 1933), και άλλων.
Το θυμήθηκα αυτό, το έργο του Saul, καθως ετούτες τις τελευταίες εβδομάδες ζούμε όλοι την απίστευτη σχιζοφρένεια των αντιδράσεων των φανατικών Μουσουλμάνων για κάποια σκίτσα του Μωάμεθ που δημοσιεύτηκαν τον περασμένο Νοέμβριο σε μια δανέζικη εφημερίδα. Η έννοια της καταστροφής στη σύγχρονη τέχνη, δεν είναι καινούργια. Ολη η ιστορία μάλιστα της Σύγχρονης Τέχνης βασίζεται στην ιδέα της "ρήξης", και το κοινό έχει πολύ συχνά εκδηλώσει την έκπληξη, τον εντυπωσιασμό η και την αποστροφή του ακόμα μιας τέχνης που κινείται, θαρρείς, στο αέναο χάος, χωρίς κάποια σταθερή ταυτότητα η χρονοδιάγραμμα, καταστρέφοντας κάθε μορφή αξιών και, πρώτ' απ' όλα, τις πιο βασικές αξίες της αισθητικής: δηλαδή την ομορφιά, την αρμονία, την σταθερότητα.
Ο Πικάσο, ζωγραφίζει μια κοπέλλα που κατουράει. Το πρόσωπό της είναι απεχθές και το σώμα της με άπειρες δυσπλασίες. Ομως, είναι - στα δικά μου μάτια, άρα και στη δική μου ψυχή - ένας υπέροχος πίνακας. Η "Αλίκη" του Μπάλθους ειναι μια κοπέλλα που επιδεικνύει το μουνί της με έναν τρόπο σχεδόν απαθή. Ορθια, έχει ανεβάσει το ένα της πόδι σε μια καρέκλα και μοιάζει να προσπαθει να ξεμπλέξει τα φρεσκολουσμένα της μαλλιά. Το "χάος" του έργου αυτού - πάλι για τα δικά μου κριτήρια - είναι στο εντελώς άδειο βλέμμα της, βγαλμένο από μάτια που δεν έχει. Στη θέση τους, ένα τρομακτικό κενό.
Συνουσιασμός, όμως, επάνω στον σταυρό; Κορμιά διαπλεκόμενα επάνω σε ένα από τα ιερότερα σύμβολα του Χριστιανισμού; Ανήκουστο, απαράδεκτο - ακούω να φωνάζουν οι κήρυκες, και να επαναλαμβάνουν μετά, τα άπειρα στρατευμένα παπαγαλάκια, που προφανώς δεν είδαν κάν το έργο.
Με πιάνει τρόμος στη σκέψη ότι θα μεγαλώσει το "παγκόσμιο εκείνο κίνημα" που θα απαιτήσει κάποια στιγμή τον αφανισμό κάθε μορφής τέχνης, και το φίμωμα κάθε έκφρασης που δεν θά συμπλέει με αυτό που ο καθένας θα θεωρεί "ιερό και όσιο". Ολη αυτή η τρέλλα που βιώνουμε τωρα με τους φανατικούς Μουσουλμάνους να καίνε τα πάντα και να ζητούν "ιερή εκδίκηση εδω και τώρα", μόνο σε αφύπνιση άλλων ακραίων στοιχείων μπορεί να οδηγήσει.
Ενας φίλος μου από τη Σουηδία, μου έλεγε χθες ότι στη χωρα του, από την ημέρα που ξέσπασε αυτή η παρανοική ιστορία, αφυπνίστηκαν κάτι ξεχασμένοι ακροδεξιοί εθνικιστές καί ανέβασαν ήδη στην ιστοσελίδα τους έναν παγκόσμιο διαγωνισμό γελοιγραφιών "που θα εξευτιλίζουν ακόμα πιό πολύ τον Μωάμεθ".
Μου έλεγε, επίσης, ότι σε όλες τις σκανδιναβικές χωρες, οι απλοί πολίτες (από τους πιό δημοσκρατικούς που υπάρχουν σε όλον τον κόσμο), είναι ρπαγματικά έξω φρενών με τη στάση των φανατικών Μουσουλμάνων εναντίον τους διότι, εκτός των άλλων, η Σουηδία, η Δανία και η Νορβηγία είναι χρόνια τωρα, ηθικώς και υλικώς (και μιλάμε για πολλά χρήματα) στο πλευρό των Παλεστινίων, αλλά και άλλων καταπιεσμένων (από ξένους αλλά και δικούς τους) Αράβων.
Στο Αφγανιστάν, οι σκηνές αλλοφροσύνης θά έδιναν σίγουρα έμπνευση σε κάποιον καλλιτέχνη που θα ήθελε να αποτυπώσει, μαζί σε έναν πίνακα, το παράλογο και την καταστροφή. Θυμάμαι που οι Ταλιμπάν είχαν καταστρέψει έναν ολόκληρο ναό του Βούδα - μνημείο παγκόσμιου πολιτισμού ανεκτίμητης αξίας - και όμως δεν θυμάμαι κανέναν από όλους αυτούς τους φανατικούς που φωνάζουν σήμερα ότι "κάθε θρησκεία είναι ιερή", να είπαν έστω "κίχ" τότε.
Ειμαι έξαλλος με αυτήν την ιστορία, και για μένα δέν υπάρχουν εδω ούτε "μά", ούτε "μου". Οι παρανοικές αντιδράσεις των φανατικών απλώς έκαναν τα κόμικς του Μωάμεθ γνωστά πλέον σε όλο τον κόσμο. Απλώς έδειξαν ότι η μόνη σχέση τους με το "δίκαιο" και το "σωστό" είναι εκείνο που πιστευουν ότι καθορίζουν οι δικές τους παραδόσεις - θρησκευτικές η μή. Απλώς, θέλουν να επιβάλουν σε όλη την ανθρωπότητα τους δικούς τους "τρόπους".
Ενα ηχηρό "όχι" φωνάζω σε όλα αυτά. Και, εδω και λίγες εβδομάδες, αγοράζω είς διπλούν και είς τριπλούν ό,τι δανέζικο βρίσκω στην αγορά: βούτηρο, τυρί, ψάρια, κλπ. Ειναι, νομίζω, η ελάχιστη "αντίσταση" που μπορεώ να προβάλω, ως άνθρωπος, στον απόλυτο σκοταδισμό!
(Υ.Γ.: Ευτυχώς, κανένας δεν έχει απαιτήσει ακόμα να φύγει αυτός ο πίνακας από το Πομπιντου. Ευτυχως, η έκθεση δεν γίνεται στην Ελλάδα, γιατί θα είχαμε νεό ... Outlook, και άντε μετα να μαζεύεις πάλι τον Εβερτ).
posted by christos michaelides at Sunday, February 12, 2006
8 Comments:
"Απλώς, θέλουν να επιβάλουν σε όλη την ανθρωπότητα τους δικούς τους "τρόπους"."
Αγαπητέ Χρήστο, φοβάμαι πως απλά βγαίνει στην επιφάνεια ένα στοιχείο που πολλοί αγνόησαν για πολύ καιρό.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις των ισλαμιστών δεν σχετίζονται ούτε με την φτώχεια (οι φτωχοί λατινοαμερικάνοι και αφρικανοί δεν σκοτώνουν για να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον) ούτε με τον πόλεμο στο Ιράκ (στις 11/9 οι ΗΠΑ δεν είχαν ενεργή στρατιωτική παρουσία σε καμία μουσουλμανική χώρα).
Είναι απλά η έκφραση της προσπάθειας που αναφέρεις σε δύο γραμμές.
Λίγοι το έλεγαν και το λένε, πολλοί το αγνοούν. Η τσογλανοπαρέα των τηλεπαραθύρων περιορίζεται σε τυφλό αντιαμερικανισμό. Που είναι όλοι αυτοί τώρα; Που είναι όταν αμφισβητούνται τόσο φανερά αξίες και κατακτήσεις που μας στοίχισαν;
Τους βλέπω, ασχολούνται με τις υποκλοπές και "το τρίγωνο γύρω από την Πλατεία Μαβίλλης"...
Έρχονται δύσκολοι καιροί και το χειρότερο είναι ότι εντός της ίδιας μας κοινωνίας υπάρχουν θερμοκέφαλοι που κάνουν τα πράγματα δυσκολότερα.
Αυτό το Bewtiful πολύ μου άρεσε. Βέβαια το διάβασα σαν "Bewitful οπότε αλλάζει αρκετά το νόημα.
Επίσης το Peter Saul μου φάνηκε ωραίο σαν ψευδώνυμο. Αλλά ταιριάζει και σαν αναφορά στον Παζολίνι (Πιερ Πάολο).
Γκουγκλίζοντας λοιπόν για τον καλλιτέχνη βρήκα ότι η Bewtiful είναι αναφορά στην Angela Davies, των Μαυροπάνθηρων!
Συμφωνώ απόλυτα με τον fab.
Αλοίμονο αν κάθε φορά κατι που μας έθιγε απαιτούσαμε να ξηλωθεί.
Εκείνο που με τρομάζει είναι πως δεν βλέπω αντιδράσεις ούτε και σε άλλες χώρες. Υπάρχει μια διάθεση απολογητική γιατί μάλλον τους φοβούνται, και νομίζω πως αυτο είναι ακόμα πιο επικίνδυνο γιατί καταλαβαίνουν οτι τους φοβόμαστε.
Ποιός μου λέει οτι αύριο δεν θα απαιτήσουν να φοράνε οι γυναίκες μας μπούρκα?
This comment has been removed by a blog administrator.
Religion : Root of all Evil ?
Kataplhktiko documentary sto Channel 4, UK.
Provlhmata me tis Manthles kai sthn Tourkia.
h 8rhskeia prepei na symplhrwnei to kratos kai to kratos th 8rhskeia...
Agaphte Xrhsto, xerome dia to blog su to opio ke tha parakolutho kathimerina (mazi me ta "prosopa" stin E veveos). Simfono mazi su... h pnevmatikh tromokratia eina xeiroterh ke apo thn allh tin apth, to apesio prosopo tis ipias exume dei epanilimenos ta teleftea xronia. Giati tuth do mporei na mpei ypula mesa sthn kamara su (... na kai kati kavafiko) ke na se aixmalotisei kathos katagrafeis tis ksepseis su h' otan theleis na ksorkiseis to kako legontas thn apopsh su. Afth h tromokratia den me fovizei apla alla me pligonei ke me apelpizei afantasta :) (apologume gia ta greekenglish, grafo apo US opu spudazo edo ke xronia).
Καλημέρα Χρήστο Μιχαηλίδη και καλώς όρισες στη λεγόμενη blogoσφαιρα.
Από την Κυριακή ήθελα να μπω να σου πω ένα γεια αλλά ο server του blogger ήταν κυριολεκτικά σερνάμενος-τουλάχιστον στην Κύπρο-όπου και βρίσκομαι εδώ και λίγα χρόνια.
Θυμήθηκα κάποιες μπύρες που είχαμε πιει πριν χρόνια πολλά στο Strand , βόλτες στο Canterbury και αμυδρά το σπίτι σου-έξω από το Λονδίνο, δεν ξέρω γιατί, έχω στη μνήμη κάποιες λευκές κουρτίνες να θροΐζουν και έξω πρασινάδες, αλλά μπορεί και να είναι της φαντασίας μου η...διακόσμηση. Για τα σκίτσα του Προφήτη, η άποψη μου είναι εδώ, όπως την εξέφρασα και από ένα Κυπριακό ραδιόφωνο:
Το θέμα μας λοιπόν, αυτό που απασχολεί όλη την Ευρώπη αυτές τις μέρες αλλά και τον Μουσουλμανικό κόσμο. Με άλλα λόγια, το ζήτημά μας, είναι τα περίφημα σκίτσα του Προφήτη του Ισλάμ, του Μωάμεθ.
Θα σεβαστώ απόλυτα το Ισλάμ και τους κανόνες του, ως επισκέπτης σε μια χώρα μουσουλμανική. Όταν είμαι στο σπίτι του άλλου, ακολουθώ ως οφείλω τους κανόνες του. Ακόμα και αν ζήσω εκεί για χρόνια, το ίδιο πρέπει να κάνω, ως φιλοξενούμενος.
Σαν ευρωπαίος πολίτης όμως, μέσα στην Ευρώπη, μέσα στο δικό μου σπίτι, δεν μπορώ να δεχτώ την αλλοίωση των ιδιαιτεροτήτων μου και των κατακτήσεων μου.
Είναι γεγονός, πως οι Βρετανοί , πιο ευέλικτοι, μέσα από μία στρατηγική βελτίωση του κλασικού «divide and rule» περνούν την αφομοίωση της ετερότητας στη δική τους κοινωνία (όπου πια, εδώ και χρόνια βλέπεις τον ινδικής καταγωγής αστυνομικό να φοράει τη στολή του bobby με το χαρακτηριστικό σαρίκι αντί του γνωστού πηληκίου και τις μουσουλμάνες με τη μαντίλα εφ όσον το επιθυμούν.) Αν και, ακόμα και αυτό μπαίνει σε δοκιμασία πλέον, μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο, τις οποίες εκτέλεσαν μουσουλμάνοι που είχαν γεννηθεί στη Βρετανία.
Προσωπικά πάντως, με εκφράζει ο γάλλος υπουργός εσωτερικών Sarkozy που είπε :
«Η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι θέμα προς διαπραγμάτευση και δεν βλέπω κανένα λόγο να δοθεί σε μια θρησκεία κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση».
Ναι, πράγματι , η ελευθερία του ενός σταματάει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου.
Στην προκειμένη περίπτωση, η ελευθερία της εφαρμογής των κανόνων του Ισλάμ οφείλει να σταματά στα σύνορα της κάθε Ισλαμικής χώρας.
Από κει και πέρα, αρχίζει η ελευθερία του Άλλου.
Και τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, αυτή η ελευθερία του Άλλου, έχει πολλές αναγνώσεις και επεκτάσεις.
Πρόσφατες είναι σχετικά οι μνήμες των Καθολικών αντιδράσεων στην ταινία του Μαρτιν Σκορτσέζε Ο Τελευταίος Πειρασμός.
Πιο παλιά , είχαμε στην Ελλάδα λιτανείες και άλλα φαιδρά προ της προβολής του γνωστού μιούζικαλ Jesus Christ Superstar.
Πριν από ένα χρόνο , στην Ελλάδα πάλι, είχαμε αντιδράσεις με ένα υποτίθεται βλάσφημο έργο τέχνης στην Εικαστική έκθεση Outlook.
Επίσης πρόσφατα είχαμε τις οξύτατες αντιδράσεις του Ισραήλ για ένα εικαστικό έργο αν θυμάμαι καλά στη Σουηδία ή τη Δανία που έθιγε –κατά τη γνώμη του Ισραήλ το ολοκαύτωμα.
Σε όλα αυτά βέβαια, τελικά επικράτησε η λογική , κατά το μάλλον ή το ήττον και εν πάσει περιπτώσει οι μεμονωμένες και γραφικές αντιδράσεις μάλλον χλευάστηκαν συνολικά και από τον τύπο αλλά και από εκπροσώπους της εξουσίας.
Ας μην ξεχνάμε , πως βρισκόμαστε μέσα στα όρια μιας καλλιτεχνικής έκφρασης, που θέλει να σχολιάσει, να καυτηριάσει, να σατιρίσει, να καταγγείλει και πρέπει να έχει πάντα το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα να το κάνει.
Αυτή τη στιγμή μάλλον κινδυνεύει η Ευρωπαϊκή Πολιτισμική Ιδιαιτερότητα, παρά το Ισλάμ.
Και να το πω με άλλα λόγια και να γίνω και λίγο προκλητικός για μερικούς.
Γεννήθηκα σε μια χώρα που η επικρατούσα θρησκεία είναι η χριστιανική και μάλιστα αυτή με το ορθόδοξο λεγόμενο δόγμα. Και μία ημέρα, σε μία εφημερίδα, δημοσιεύεται ένα σκίτσο που παριστάνει τον Ιησού να φοράει ζαρτιέρες , να είναι γονατισμένος και από πίσω έναν Ρωμαίο εκατόνταρχο να τον μαστιγώνει. Ο εκατόνταρχος, σε αυτό το νοερό σκίτσο, έχει στο μπράτσο και μια σβάστικα, έναν αγκυλωτό σταυρό. Στη λεζάντα του σκίτσου από κάτω, διαβάζουμε τα λόγια που λεει –υποτίθεται ο Ιησούς: Χτύπα με κι άλλο μ αρέσει...κάθε σου χτύπημα με φέρνει πιο κοντά στον Παράδεισο.
Είναι σαφές κυρίες και κύριοι, πως αυτό το σκίτσο, θα σκανδαλίσει , θα ενοχλήσει οποιονδήποτε πιστό χριστιανό. Και είναι ακόμα σαφέστερο πως αυτός ο χριστιανός, αν είναι Ευρωπαίος , έχοντας πλήρη συνείδηση της Ευρωπαϊκής Παράδοσης, του πνεύματος του Διαφωτισμού και των Ευρωπαϊκών Αξιών, απλά θα το προσπεράσει, θα το αγνοήσει μπορεί και να διαμαρτυρηθεί , αλλά ούτε που διανοηθεί να θέσει θέμα διωγμού και ποινής για τον σκιτσογράφο και την εφημερίδα του.
Ο Σεβασμός στον άλλο δεν σημαίνει ή δεν πρέπει να σημαίνει υποταγή της ιδιαιτερότητας μέσα στο ίδιο της το σπίτι.
Το Ισλάμ έχει την παράδοσή του και οφείλει να την προστατεύει εντός των ορίων του.
Η Ευρώπη , έχει τις δικές της παραδόσεις και οφείλει να της προστατεύσει με κάθε τρόπο εντός των δικών της ορίων. Και στην Ευρώπη ο σαρκασμός και ακόμα πιο πολύ ο αυτοσαρκασμός σημαίνει πνευματική υγεία και φρεσκάδα.
Κλείνω με τα λόγια του γάλλου υπουργού, του Κυρίου Σαρκοζύ:
«Η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι θέμα προς διαπραγμάτευση και δεν βλέπω κανένα λόγο να δοθεί σε μια θρησκεία κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση».
Και ένα μικρό, μικρούλι υστερόγραφο, έτσι, τροφή για τη σκέψη μας που λένε.
Ας μη λησμονούμε, πως η Ευρώπη, οι Ευρωπαίοι κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, και Σταυροφορίες έκαναν και επέβαλλαν τη θρησκεία τους ΄και τα ήθη της με φωτιά και τσεκούρι τόσο στην Αμερικανική Ήπειρο, όσο και αλλού.
Καλημέρα Χρήστο, συνέχισε, το blog θέλει υπομονή μέχρι να πάρει μπρος. Τα θέματά σου, είναι πολύτιμα.
Αγαπητέ κ. Μιχαηλίδη
Συγχωρήστε με που θα διαφωνήσω με το σχετικό σχόλιο στο blog σας, αλλά το θέμα έγκειται στο σεβασμό των απόψεων και αντιλήψεων των συνανθρώπων μας, ιδιαίτερα όταν αφορούν θέματα ευαίσθητα γι' αυτούς, όπως είναι η θρησκευτική τους πίστη. Ούτε εγώ κατανοώ γιατί συνιστά βεβήλωση η απεικόνιση του Μωάμεθ, όμως απο σεβασμό και μόνο προς τους Μουσουλμάνους θα την απέφευγα, κατα τον ίδιο τρόπο που αποφεύγω τρόπους συμπεριφοράς, έκφρασης κ.λπ. που γνωρίζω οτι ενοχλούν και θίγουν φίλους, έστω και άν αντικειμενικά δεν είναι προσβλητικοί. Δεν θέλω να πώ βέβαια οτι συμφωνώ με τις εξτρεμιστικές ενέργειες των Ισλαμιστών, όμως αυτές δεν θα είχαν συμβεί ποτέ άν η αυτοπροβαλλόμενη ως ηθικά ανώτερη Δύση είχε τηρήσει απλά την αρχή της ευγένειας, που έχει περί πολλού σε άλλες περιπτώσεις, αντι να κρύβεται πίσω απο την αρχή της ελευθερίας τής έκφρασης (που προσβάλλει τους άλλους).
Sokrates
Post a Comment
<< Home